μπάσταρδοι και σκύλες: οι παγίδες της κατά λέξη μετάφρασης

Δεν ξέρω κατά πόσον η ενότητα αυτή είναι κατάλληλη για το θέμα που θέλω να ανοίξω.

Μάλλον τελευταία βλέπω περισσότερο τηλεόραση και γι' αυτό τα μάτια μου πληγώνονται συχνά από την επιδημία της κατά λέξη μετάφρασης. Θα μπορούσα να παραθέσω πολλά παραδείγματα, αλλά είμαι σίγουρη ότι δεν είναι ανάγκη: ξέρετε για ποιο πράγμα μιλάω.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα που ταλανίζει κυρίως τις υποτιτλισμένες σειρές δράσης, είναι η μετάφραση του bastard ως μπάσταρδε. Δεύτερο σε συχνότητα έρχεται το bitch ως σκύλα, και το son of a bitch ως σκύλας γιε ή σε στιγμές έμπνευσης πουτάνας γιε, πράγμα που συμβαίνει και στο ισπανικό hijo de puta.

Δεν ξέρω πόσες φορές σας έχει τύχει να ρίξετε μια μούτζα σε διερχόμενο οδηγό ανακράζοντας "Μπάσταρδε!". Εμένα πάντως καμία. Ούτε το λέω, ούτε μου το λένε ποτέ. Η πρώτη βρισιά που μας έρχεται αυθόρημητα στο στόμα είναι το "μαλάκα". Αναλόγως με τα συμφραζόμενα, το bastard μπορεί να αποδοθεί και ως καθίκι ή κάθαρμα, καθώς και με πολλές άλλες παρόμοιες λέξεις. Κάποιες φορές δεν είναι καν υβριστικό, ας πούμε το "he's a cool bastard" θα μπορούσε να αποδοθεί "είναι ψύχραιμος τύπος". Σπανιότατα δε, τυχαίνει όντως να πρέπει να αποδοθεί μπάσταρδος - αν τυχόν μιλάνε με υποτιμητικό τρόπο για κάποιον νόθο γιο κάποιου.

Με το bitch το μπλέξιμο είναι λίγο πιο κατανοητό (λίγο μόνο), επειδή η λέξη σκύλα χρησιμοποιείται στα ελληνικά σαν βρισιά - όχι όμως με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιείται το bitch στα αγγλικά. Σκύλα μ' έκανες και λιώνω, λέει το τραγούδι: σκύλα είναι η σκληρόκαρδη γυναίκα, η στρίγγλα. Σκύλα ή σκυλί ειναι επίσης η κακόγουστα ντυμένη λαϊκή γκόμενα (αυτή που συχνάζει σε σκυλάδικα). Μια bitch όμως συνήθως είναι τσούλα, καριόλα, ενδεχομένως και κατσίκα ή άλλα περισσότερο ή λιγότερο έντονα κοσμητικά επίθετα, σπανίως όμως είναι όντως σκύλα.

Όσο για τον γιο της σκύλας και της πουτάνας, και πάλι δεν έχω ακούσει ποτέ κανέναν να βρίζει έτσι στα ελληνικά. Καθίκι, κάθαρμα, αρχίδι είναι μερικές μόνο από τις πολλές επιλογές που μας παρέχει το πλούσιο ελληνικό υβρεολόγιο, στο οποίο όμως οι γιοι της πουτάνας και της σκύλας χαίρουν εκτίμησης και δεν συνιστούν υβριστικούς χαρακτηρισμούς, όπως δεν συνιστούν και οι μπάσταρδοι.

Είναι προφανές ότι η κοινωνία μας είναι λιγότερο συντηρητική και πιο τσαχπινογαργαλιάρα από την προτεσταντική αγγλοσαξωνική και την καθολική ισπανική: στην ορθόδοξη ελληνική κοινωνία, είναι ντροπή να αυνανίζεσαι, όχι όμως να αποκτάς νόθα τέκνα.

Πέρα από αστεία, αναρωτιέμαι, αυτοί οι μεταφραστές δεν είναι έλληνες; Και δεν έβρισαν ποτέ τους κανέναν; Εκτός κι αν όντως όταν βρίζουν λένε μπάσταρδε, από επαγγελματική διαστροφή ίσως.

Το νήμα διατίθεται για εντοπισμό και σχολιασμό φαινομένων κατά λέξη μετάφρασης που αποτελούν πληγή για τον κλάδο μας. Κάθε προσθήκη, διόρθωση, παρατήρηση στα παραπάνω γίνεται ασμένως δεκτή.
 

SBE

¥
Συμφωνώ με τα προβλήματα της κατα λέξη μετάφρασης, αλλά για να έχουμε πληρέστερη γκάμα βρισιών, να προσθέσω ότι η βρισιά σκυλογεννημένος (επίθετο, χρησιμοποιείται σε όλα τα γένη) υπάρχει και χρησιμοποιείται. Τουλάχιστον μεταξύ των μεγαλύτερων της οικογένειάς μου, σε περιπτώσεις που τους ενοχλεί κάποιος με τη συμπεριφορά του κλπκλπ.
 

Cadmian

New member
Ενδέχεται να λογοκρίνονται και να μεταφράζονται έτσι. Νομίζω ότι κάπου υπάρχει ένα νήμα στη Λεξιλογία που αναφέρει τέτοιες περιπτώσεις.

Για το bitch υπάρχει και η μπιτσάρα. Το'χα δει σε θεϊκούς λαθραίους υπότιτλους μιάς σειράς στην οποία μόνο οι υπότιτλοι (οι λαθραίοι όμως) αξίζανε.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Χωρίς να διαφωνώ ούτε κεραία με όσα γράφεις, Μελάνη, θα αναφέρω μια ξεχασμένη τούρκικη βρισιά: Κιοπόγλου κιοπέκ! (=Σκυλόπουλε Σκύλε :);))

Σήμερα πια έχει εξαφανιστεί μαζί με τους πρόσφυγες από τη Μικρασία και τη βρίσκουμε μόνο σε κείμενα παλιότερων εποχών (καμιά φορά, μαζί με την Εσόγλου εσέκ = Γαϊδουρόπουλε Γάιδαρε :)).

(Παρέμπ: Ωραίο σκυλογλωσσικό υλικό υπάρχει συγκεντρωμένο σε αυτόν τον ιστότοπο.)
 
Να μην παραλείψω μια αναφορά στο ισπανόφωνο maricón, που ναι μεν σημαίνει στην κυριολεξία "αδερφή" (υποτιμητικός χαρακτηρισμός για ομοφυλόφιλο, για να μην παρεξηγούμεθα, όχι αδελφή νοσοκόμος ούτε του ελέους), αλλά χρησιμοποιείται ευρύτατα ως βρισιά αντίστοιχη του ελληνικού "μαλάκας" ή "ξεφτίλας".

Πολύ σπάνια τυχαίνει να ταιριάζει να αποδοθεί πούστης, κατά κανόνα αυτό κολλάει περισσότερο στο hijo de puta, γιατί ως γνωστόν ο πούστης ως βρισιά είναι ο ύπουλος άνθρωπος.

Δεν γνωρίζω το θέμα της λογοκρισίας, εγώ στους λίγους υπότιτλους που έχω κάνει δεν με λογόκρινε ποτέ κανείς, πάντως, και ορισμένοι ήταν σωστή ανθολογία.

Μια άλλη λέξη που υποφέρει είναι η μετοχή fucking, η οποία συνδυάζεται συχνά με το bastard και έχουμε ένα σωρό γαμημένους μπάσταρδους (ω καιροί, ω ήθη... κατά μάνα κατά κύρη...). Το γαμημένος το λέμε βέβαια στα ελληνικά, αλλά και πάλι με κάπως διαφορετικό τρόπο. Συνήθως πάει σκέτο, ("χάλασε το γαμημένο") ή ως προσδιορισμός πριν από ουσιαστικό με το άρθρο "το" μπροστά ("χάλασε το γαμημένο το αμάξι"). Συνήθως δηλώνει κάτι που μας απογοητεύει και όχι κάποιον που μας εξοργίζει. Είναι κατά κανόνα σε ουδέτερο, και κατά κανόνα χρησιμοποιείται όταν αναφερόμαστε σε κάτι, όχι όταν απευθυνόμαστε σε κάποιον.

Εγώ έχω βολευτεί για την απόδοση το πρόθεμα κωλο-, δηλαδή ένας fucking bastard μπορεί να είναι ένας κωλομαλάκας, ένας fucking jew ένας κωλοεβραίος (με το συμπάθιο, παραδείγματα βάζω, μου έτυχε πρόσφατα σε μια ταινία) και ούτω καθ' εξής.
 

nickel

Administrator
Staff member
Κάτι ήθελα να πω κι εγώ με «κεραία», αλλά μου την έκλεψε ο δόκτορας. Συμφωνώ οπωσδήποτε με όσα έγραψε η Αόρατη και θα ήθελα να προσθέσω τα εξής:

Να αφιερώσουμε αυτό το νήμα στις παγίδες της κατά λέξη μετάφρασης των ύβρεων και μόνο, αλλιώς θα πρέπει να επεκταθούμε πολύ.

Είναι πιθανό πολλές φορές να προτιμούν κάποιοι τον αγγλισμό επειδή θεωρούν ότι ακούγεται χωρίς την αντίδραση που προκαλούν τα δικά μας αντίστοιχα. Φαντάζομαι ότι πιο συχνά θα δούμε αυτές τις αποδόσεις σε υπότιτλους παρά σε λογοτεχνικές μεταφράσεις.

Στην απόδοση που επιδιώκει να είναι ακριβής (έχοντας ωστόσο υπόψη ότι οι υπότιτλοι μπορεί να θέλουν να την αποφύγουν) πρέπει να προσέξουμε το ρέτζιστερ και τη συχνότητα της βρισιάς. Δεν μπορούμε μια τρυφερή βρισιά να την ενισχύσουμε στα ελληνικά (π.χ. άλλη επίδραση, για να μην πω άλλη σημασία, έχει το «μαλάκα» και άλλη το «μαλάκα μου») και αντίστροφα. Ούτε ένα τόσο κοινό SOB να το κάνουμε σκυλογεννημένε.
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
Είναι πιθανό πολλές φορές να προτιμούν κάποιοι τον αγγλισμό επειδή θεωρούν ότι ακούγεται χωρίς την αντίδραση που προκαλούν τα δικά μας αντίστοιχα. Φαντάζομαι ότι πιο συχνά θα δούμε αυτές τις αποδόσεις σε υπότιτλους παρά σε λογοτεχνικές μεταφράσεις.
Με πρόλαβες. Κι εγώ αυτό θα ήθελα να πω, ότι μια "σκύλα" στον υπότιτλο διαβάζεται λίγο πιο εύκολα από την "καριόλα".
 
Μερικές φορές (επαναλαμβάνω, μερικές φορές, ανάλογα με το συγκείμενο), όταν πρόκειται για "προσφώνηση", το bitch αποδίδεται πολύ πολύ ωραία με το "μωρή".
Όσο για τη χρήση του πουτάνας γιε, οι γηπεδόβιοι θα έχουν αντίρρηση: ουκ ολίγες φορές έχουμε ακούσει το γηπεδικό εκκλησίασμα να ψάλλει εν χορώ "πουτάνας-γιοι-[παναθηναϊ/ολυμπια-κοί]"

Τέλος, να σας παραθέσω μια από τις καλύτερες βρισιές που έχω ακούσει, από αρκετά λαϊκούς τύπους: Μπουρδελογεννημένος.
 

Zazula

Administrator
Staff member
Ενδέχεται να λογοκρίνονται και να μεταφράζονται έτσι. Νομίζω ότι κάπου υπάρχει ένα νήμα στη Λεξιλογία που αναφέρει τέτοιες περιπτώσεις.
Εδώ είσαι: http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?9411-Και-το-όνομα-αυτού...-Σταρ.-Ή-Άλλα-λόγια-ν-αγαπιόμαστε.

Όσο για τη χρήση του πουτάνας γιε, οι γηπεδόβιοι θα έχουν αντίρρηση: ουκ ολίγες φορές έχουμε ακούσει το γηπεδικό εκκλησίασμα να ψάλλει εν χορώ "πουτάνας-γιοι-[παναθηναϊ/ολυμπια-κοί]".
Ή στην κλητική: «Τάδε, μπινέ, πουτάνας γιε!»
 
Το καθίκι και το κάθαρμα θα έλεγα ότι τείνουν να εξαφανιστούν. Εγώ τουλάχιστον τα βλέπω μόνο σε μεταφράσεις ή σε βιβλία, όπου θέλουν να χρησιμοποιήσουν πιο ήπιες λέξεις. Για το fucking υπάρχει το αντίστοιχο γαμω-: shut your fucking mouth = κλείσε το γαμώστομά σου ή κλείσ'το το γαμημένο. Γενικά υπάρχει πληθώρα λέξεων και εκφράσεων για να αποδοθούν όλα αυτά.
 
Στην απόδοση που επιδιώκει να είναι ακριβής (έχοντας ωστόσο υπόψη ότι οι υπότιτλοι μπορεί να θέλουν να την αποφύγουν) πρέπει να προσέξουμε το ρέτζιστερ και τη συχνότητα της βρισιάς.
Σωστό, αυτό ήθελα να πω ακριβώς.

Με πρόλαβες. Κι εγώ αυτό θα ήθελα να πω, ότι μια "σκύλα" στον υπότιτλο διαβάζεται λίγο πιο εύκολα από την "καριόλα".
Σωστό και αυτό, άλλη εντύπωση δημιουργεί το γραπτό από το προφορικό, και είναι αλήθεια ότι την καριόλα την αποφεύγω, αλλά την τσούλα την χρησιμοποιώ αρκετά (δεν ξέρω βέβαια μήπως μου την κόβουν μετά στην επιμέλεια.... Αλεξάνδρααααα???!!!)

Το καθίκι και το κάθαρμα θα έλεγα ότι τείνουν να εξαφανιστούν. Εγώ τουλάχιστον τα βλέπω μόνο σε μεταφράσεις ή σε βιβλία, όπου θέλουν να χρησιμοποιήσουν πιο ήπιες λέξεις.
Έχεις ένα δίκιο. Εγώ είμαι μιας κάποιας ηλικίας, ίσως γι' αυτό τα νιώθω πιο οικεία (και ίσως πρέπει να το προσέξω λιγάκι αυτό), κι επιπλέον προσπαθώ κι εγώ να κάνω πιο ήπια απόδοση, για τους λόγους που είπαν οι προλαλήσαντες.

Για το fucking υπάρχει το αντίστοιχο γαμω-: shut your fucking mouth = κλείσε το γαμώστομά σου ή κλείσ'το το γαμημένο.
Έχω την αίσθηση ότι το κωλό- παίζει λίγο περισσότερο από το γαμώ-, ακόμη όμως κι αν δεν ισχύει αυτό, το προτιμώ για τους εξής λόγους: 1. είναι ελαφρώς πιο ήπιο, 2. αυξάνει λίγο την ποικιλία στο υβρεολόγιο (γιατί τα γαμώτο και τα γαμημένα είναι αναπόφευκτα). Είδες όμως ότι το γαμημένο το έβαλες μόνο του, όχι ως προσδιορισμό στο στόμα: λέμε "κλείσ' το το γαμημένο", όχι "κλείσε το γαμημένο στόμα σου".

Ξέχασα να αναφέρω ότι για το son of a bitch έχω ψωμοτύρι και το παλιοπούστη ή σκέτο πούστη (όπως και για το hijo de puta που ήδη είπα).
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
... την καριόλα την αποφεύγω, αλλά την τσούλα την χρησιμοποιώ αρκετά (δεν ξέρω βέβαια μήπως μου την κόβουν μετά στην επιμέλεια.... Αλεξάνδρααααα???!!!)
Μόνο στα δημόσια κανάλια γίνεται τέτοιου βαθμού λογοκρισία, στα συνδρομητικά υπάρχει κάποια άνεση :)
 
Το bitch μπορεί επίσης να είναι και βρόμα, αν και έχω την εντύπωση ότι αυτή η λέξη δεν πολυχρησιμοποιείται και γενικά δεν την προτιμώ.

Hellegenes, σκεφτόμουν για το κάθαρμα και το καθίκι ότι ναι μεν δεν απευθυνόμαστε σε κάποιον έτσι για να τον βρίσουμε, αλλά μπορεί να τον χαρακτηρίσουμε έτσι μιλώντας σε τρίτον (δηλαδή δεν λέμε σε κάποιον "Καθίκι! Κάθαρμα!", αλλά λέμε "Ο τάδε είναι μεγάλο καθίκι/κάθαρμα").
 

nickel

Administrator
Staff member
Καμιά φορά η βρισιά θέλει το «ρε» της. Μια χαρά στέκει το «Ρε καθίκι». Και με χαρά ανακοινώνω ότι δεν υπάρχει ούτε ένα, μα ούτε ένα, «Ρε καθoίκι».
 
Το bitch μπορεί επίσης να είναι και βρόμα, αν και έχω την εντύπωση ότι αυτή η λέξη δεν πολυχρησιμοποιείται και γενικά δεν την προτιμώ.

Hellegenes, σκεφτόμουν για το κάθαρμα και το καθίκι ότι ναι μεν δεν απευθυνόμαστε σε κάποιον έτσι για να τον βρίσουμε, αλλά μπορεί να τον χαρακτηρίσουμε έτσι μιλώντας σε τρίτον (δηλαδή δεν λέμε σε κάποιον "Καθίκι! Κάθαρμα!", αλλά λέμε "Ο τάδε είναι μεγάλο καθίκι/κάθαρμα").


Ήθελα να το πω ότι ισχύει αυτό. Ότι δηλαδή είναι σχεδόν εξαφανισμένο από άμεση βρισιά αλλά το χρησιμοποιούμε σχετικά συχνά σε τρίτο πρόσωπο (πιο πολύ το καθίκι, θα έλεγα, παρέα με το μεγάλο ή το πολύ). Υπάρχει και το σπανιότερο κάθικος (κάθικε).

Και... αχεμ... ο Hellegennes με δύο n.:inno:
 
Και... αχεμ... ο Hellegennes με δύο n.
Γκουχ, γκουχ (απορία ψάλτου βηξ). Γιατί με δύο "ν", ΕλληγενΝή; Δεν ξέρω άλλον τέτοιο σχηματισμό στην ελληνική γλώσσα. Θες μήπως να δημιουργήσεις οικογένεια σύνθετων λέξεων από το γεννώ/γεννώμαι αντί του γίγνομαι/γένος; Λένε Έλλη τη μητέρα σου; Έχω χάσει επεισόδια; Πλανώμαι πλάνην οικτράν; Τι συμβαίνει;
 

Palavra

Mod Almighty
Staff member
Χωρίς να διαφωνώ ούτε κεραία με όσα γράφεις, Μελάνη, θα αναφέρω μια ξεχασμένη τούρκικη βρισιά: Κιοπόγλου κιοπέκ! (=Σκυλόπουλε Σκύλε :);))

Σήμερα πια έχει εξαφανιστεί μαζί με τους πρόσφυγες από τη Μικρασία και τη βρίσκουμε μόνο σε κείμενα παλιότερων εποχών (καμιά φορά, μαζί με την Εσόγλου εσέκ = Γαϊδουρόπουλε Γάιδαρε :)).
Δεν το ήξερα ότι λέγονταν και στην Ελλάδα αυτά :) Πάντως, η μετάφραση του eşek oğlu eşek είναι μαλάκας, και οι Τούρκοι το χρησιμοποιούν εξίσου συχνά. Έχω δει Τούρκο να κυνηγάει μια γάτα που είχε μπει σπίτι του για να τη διώξει και να της λέει eşek oğlu eşek kedi!, γαϊδουροπούλα γαϊδάρα γάτα ή, ελληνιστί, μαλακισμένη γάτα!
 

Γκουχ, γκουχ (απορία ψάλτου βηξ). Γιατί με δύο "ν", ΕλληγενΝή; Δεν ξέρω άλλον τέτοιο σχηματισμό στην ελληνική γλώσσα. Θες μήπως να δημιουργήσεις οικογένεια σύνθετων λέξεων από το γεννώ/γεννώμαι αντί του γίγνομαι/γένος; Λένε Έλλη τη μητέρα σου; Έχω χάσει επεισόδια; Πλανώμαι πλάνην οικτράν; Τι συμβαίνει;

Σχεδόν. Το έχω έξηγήσει εδώ.
 

dromon

New member
Στο bitch εγώ θα πρότεινα το "σκρόφα" που είναι επίσης ζωολογικής προέλευσης.
 
Top